Đồng yên ở ngã rẽ: BoJ bình thường hóa và rủi ro carry trade

Đồng yên Nhật đang ở ngã rẽ. Sau nhiều năm đóng hai vai — vừa là tài sản trú ẩn an toàn vừa là đồng tiền tài trợ cho các carry trade — nó đang bước vào bước ngoặt. BoJ đang hé lộ khả năng chấm dứt thời kỳ lãi suất siêu thấp, vậy đồng yên sẽ lấy lại hào quang “trú ẩn an toàn” hay tiếp tục là đồng tiền tài trợ được ưa chuộng nhất thế giới?

Những lộ trình khác biệt của các ngân hàng trung ương

Một động lực lớn của các biến động gần đây của đồng yên là sự phân kỳ về lãi suất. Vài năm qua, Fed và nhiều ngân hàng trung ương khác đã tăng mạnh lãi suất từ mức gần 0, trong khi BoJ vẫn cực kỳ nới lỏng. Khoảng chênh lệch lãi suất lớn này khiến đi vay bằng yên trở nên cực rẻ và nắm giữ đô la hấp dẫn hơn, thổi bùng các “carry trade” (giao dịch chênh lệch lãi suất). Nhà đầu tư vay yên chi phí thấp để mua tài sản bằng đô la có lợi suất cao hơn. Kết quả? Đồng yên suy yếu — vào cuối năm 2023 quanh mức ¥150 cho mỗi đô la.

USD/JPY bám sát chênh lệch lợi suất Mỹ–Nhật (2019–2025)

Nguồn: TradingView. Tất cả chỉ số là tổng lợi nhuận tính bằng đô la Mỹ. Hiệu suất trong quá khứ không phải là chỉ báo đáng tin cậy cho hiệu suất trong tương lai. Dữ liệu tính đến ngày 9 tháng 9 năm 2025.

Như biểu đồ cho thấy, USD/JPY tăng khi chênh lệch lợi suất Mỹ–Nhật nới rộng trong năm 2022, nhưng bắt đầu đảo chiều khi BoJ hé lộ khả năng thắt chặt và lợi suất Mỹ đạt đỉnh giai đoạn 2023–2025.

Hiện Nhật Bản cuối cùng cũng có lạm phát, và BoJ đang phát tín hiệu thay đổi chính sách. Chỉ cần “mùi” thắt chặt đã làm đồng yên giật bật — cuối năm 2023, chỉ nói đến việc chấm dứt lãi suất âm cũng khiến yên tăng khoảng 2% so với đô la. Thủy triều đang đổi hướng khi Fed tạm dừng còn Nhật Bản dần tiến tới bình thường hóa.

Vị thế trú ẩn an toàn: mất rồi tìm lại

Đồng yên từ lâu được xem là tài sản trú ẩn an toàn — đồng tiền mà nhà đầu tư tin cậy khi bão tố toàn cầu nổi lên. Các khoản đầu tư ở nước ngoài của Nhật có thể được hồi hương khi khủng hoảng. Và nhiều năm lợi suất gần 0 đã khiến không ít người bán khống yên; khi các vị thế đó được đóng, làn sóng mua vào thường đẩy yên tăng giá.

Tuy nhiên, hào quang “trú ẩn” của yên đã mờ đi. Trong chiến sự Ukraine năm 2022, yên giảm thay vì tăng. Giá dầu tăng vọt (Nhật Bản nhập phần lớn dầu thô) làm thâm hụt thương mại nở rộng và gây áp lực lên yên. Đồng thời, lãi suất Mỹ cao khiến đô la hấp dẫn hơn yên, ngay cả trong khủng hoảng.

Khi khoảng cách lãi suất Mỹ–Nhật bắt đầu thu hẹp, yên có thể dần lấy lại vai trò trú ẩn an toàn. Giới giao dịch đã định vị cho kịch bản yên mạnh hơn — các cược mang tính đầu cơ ngày càng nghiêng về phía yên tăng giá. Nếu BoJ nâng lãi suất dù chỉ khiêm tốn, sức hấp dẫn “trú ẩn” của yên sẽ càng được củng cố.

Rủi ro carry trade và hiệu ứng lan tỏa

Nếu BoJ chần chừ thắt chặt, yên có thể vẫn yếu và carry trade có thể kéo dài. Ngược lại, một đợt tăng lãi suất bất ngờ của BoJ hoặc một cú sốc toàn cầu có thể khiến yên vọt mạnh khi các carry trade bị tháo gỡ đột ngột. Tựa như chiếc lò xo bị nén — nhiều năm đặt cược một chiều có thể bật ngược lại trong chớp mắt, khiến không ít người trở tay không kịp.

Yên tăng vọt sẽ gây sức ép lên các nhà xuất khẩu Nhật Bản và có thể châm ngòi biến động rộng hơn khi nhà đầu tư rút khỏi tài sản rủi ro. Những “nơi trú ẩn” khác như vàng và trái phiếu Kho bạc Mỹ gần đây nổi bật hơn yên, nhưng điều đó có thể đảo chiều nếu lãi suất Nhật tăng. Và nếu các khoản đầu tư ở thị trường mới nổi được tài trợ bằng yên bị tháo gỡ, các thị trường đó cũng sẽ chịu sức ép. Quỹ đạo của yên mang hệ quả toàn cầu.

Kết luận: Vì sao đồng yên quan trọng lúc này

Đồng yên đang bước vào kỷ nguyên mới. Nó không còn là “kèo một chiều” để kiếm lời từ carry trade, và vị thế trú ẩn an toàn có thể mạnh lên khi Nhật Bản bình thường hóa chính sách. Với nhà đầu tư, một cú tăng mạnh bất ngờ của yên có thể làm đảo lộn danh mục toàn cầu — các vị thế ở nước ngoài không phòng hộ có thể chịu lỗ tỷ giá, nhưng nắm giữ một phần yên hoặc tài sản định danh bằng yên có thể tạo lớp đệm. Câu chuyện về đồng yên đang tiến hóa, và theo sát các động thái chính sách của BoJ cùng diễn biến của yên là chìa khóa để định hướng thị trường toàn cầu phía trước.